Op zoek naar de ongerepte zeebodem

Team: Fiona van Doorn en Melvin Redeker

Nederlandse oestergronden

Om dat in beeld te brengen reizen we af naar de noordelijke Noordzee. We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar eind 1800 lag er enorme oestergronden ten noorden van de Nederlandse waddeneilanden in de Noordzee. We hebben het dan over 20.000 vierkante kilometer, een gebied zo groot als 4 miljoen (!) voetbalvelden. Door de industriële visserij is alles er echter tot de laatste oester uitgevist. Wat overblijft is een onderwaterwoestijn. Een bodem van alleen maar zand. 

Na grondig onderzoek vonden we vooral veel informatie waar deze schelpenbanken, die een hotspot voor biodiversiteit zijn geweest, tot de laatste mossel en oester is verdwenen. Op de Shetland eilanden ligt in een klein beschermd gebied een schelpenbank. Eén van de laatste stukjes ongerepte zeebodem in de Noordzee. Dat geeft ons een beeld van hoe de Nederlandse Noordzee er ooit uit heeft gezien in haar glorietijd.

Hotspots van biodiversiteit

Op de zandbodem is een dikke korst ontstaan van schalen en schelpdieren. In dit geval paardenmosselen. In de Nederlandse Noordzee waren het oesters. Die schalen bedekken de zandbodem en bieden beschutting voor kleine visjes. Er ontstaat een zeer rijk voedselweb. Iedere vierkante centimeter krioelt van het leven. 

De mosselen en de oesters filteren het water en halen daar hun voedsel eruit. Een oester filtert 200 liter water per dag. Vermenigvuldig dat met een gebied ter grootte van 4 miljoen voetbalvelden. En dan kan je je voorstellen dat de Noordzee veel helderder moet zijn geweest. In een Schots onderzoek vonden ze op een gebied zo groot als twee A4-tjes 270 soorten en 5000 individuele dieren. Een absolute hotspot van biodiversiteit dus! Dit is hoe een gezonde zeebodem in de Noordzee eruit ziet. 

Uitdagend: duiken en filmen met veel stroming

Deze oesters en paardenmosselen filteren hun voedsel uit het water. Daarom groeien ze op plaatsen waar veel stroming is. Ons onderzoeksgebied bevindt zich tussen enkele kleine eilanden van de Shetlands. Er is geen data hoe de kentering, het korte moment waarop de stroming stil valt als het tij keert, valt. Dit hebben we zelf moeten onderzoeken. Het zeewater wordt tussen de smalle doorgang tussen de eilanden geperst met als gevolg dat het stroomt als een malle. Dit leverde een aantal interessante situaties op als ik afdaalde naar de zeebodem en het leek alsof ik als een vliegtuig over de zeebodem vloog, voortgestuwd door het stromende zeewater. 

Wij hebben twee maanden besteed om time lapses te maken en de zeebodem te filmen. Dit heeft unieke beelden opgeleverd. De beelden en het verhaal van de verdwenen oestergronden maken onderdeel uit van onze theatertour ‘De Roep van de Orka’.